دربارۀ کمیسیون کنترل: ارگان نظارت درون‌حزبی کمونیستی
گردآوری: آرام نوبخت و نضال تمدن
پیشگفتار
استفاده از تجاربِ تشکیلاتیِ جنبش کمونیستی و بالاخص تجربۀ حزب بلشویک، معدنی غنی از الگوهایی است که خود، محصولِ متراکمِ سال‌ها مبارزه و مجموعۀ شکست‌ها و موفقیت‌های این جنبش بوده‌است. بررسی جدی نمونه‌های تاریخی برای فهمِ ساز و کار تشکیلاتی حزب انقلابی بلشویک و مطالعۀ دقیق نقاط قوت و ضعفِ آن، نه تنها مرجعی لازم برای رشد و ساختِ یک تشکیلات کمونیستی در همۀ اعصار محسوب می‌شود که چنانکه تاریخ جنبش کمونیستی به‌شکلی مادی اثبات کرده‌است؛ بهره‌گیری از تجارب تاریخی (و به روزرسانیِ آن) آفریدۀ ضرورت‌هاست.
پیگیری داستانِ «کمیسیونِ کنترل» به‌‌خودی خود روایتِ اوج و هبوطِ جنبشِ بلشویکی در روسیه است. ارگانی انقلابی که با هدفِ «محدودسازی بوروکراسی و فساد حزبی» به‌وجود آمد؛ اما به دلیلِ عدمِ رفعِ پایه‌های مادی بوروکراسی در شوروی، مقارن با رشدِ عواملِ تغذیه‌کنندۀ بوروکراسی، این ارگان با سرعتِ زیادی خود، به اهرمِ فشارِ ضدانقلاب برای تصفیۀ حزب از صدای مخالفین و «اپوزیسیونِ چپ» تبدیل شد.
تروتسکی علاوه بر مبارزۀ جناحی درونِ ارگان‌های حزبی، هشدارهایش دربارۀ بوروکراسی و تغییر مسیر حزب کمونیست از سمت و سوی انقلابی‌اش را در مکاتبه با کمیسیونِ کنترل مطرح می‌کرد. لنین نیز پیش از مرگ، بر ضرورتِ توده‌ای و پایه‌ای‌شدنِ ارگانِ کمیسیونِ کنترل به منظورِ نظارت بر رهبری، برای جلوگیری از بسطِ بوروکراسیِ ضدانقلابی تأکید می‌ورزید. بعدتر کروپسکایا پرچم‌دارِ دفاع از «اصلِ استقلال» کمیسیونِ کنترل در مقابلِ دست‌اندازی‌های کمیتۀ مرکزی به این هیأتِ نظارتی شد.
هدف اصلی این کمیسیون، بدواً برای ممانعت از شکافِ فزایندۀ بین رهبری و پایه‌ها بود؛ قطعنامۀ کنفرانس نهمِ بلشویک، مصوباتی را برای جلوگیری از افزایشِ این شکاف از سر گذراند که «بازشدنِ درب تمامی نشست‌های استانی به روی اعضا (به جز در مواردِ استثنائاً امنیتی و محرمانه)» ؛ «تأکید بر گزارش‌دهی مستمر»، «دعوت به نقدِ کلیۀ ارگان‌های مرکزی و محلی حزب» و… از جملۀ آن بود.
در این کنفرانس همچنین سخن از ضرورتِ ایجادِ ارگانی جدید در حزب می‌شود که مستقل از کمیتۀ مرکزی و به‌منظورِ نظارتِ اعضای عمومی حزب بر رهبری است. به کلام دیگر، هدف، ایجادِ وزنۀ مقابلِ قدرتِ سریعاً رو به رشدِ آپارات حزبی بود که قرار بود ضمن بیان منصفانۀ نقص‌ها و کاستی‌های حزب، فریادرس اعضای ناراضی باشد.
رسیدگی و داوری در مورد تهمت‌ها و افتراها واختلافات درون‌حزبی به این ارگان واگذار شد. انتشار شایعات بی‌اساس و گوشه‌کنایه‌هایی
بعدتر تروتسکی تجربۀ «کمیسیونِ کنترل» را با خود به بین‌المللِ اپوزیسیونِ چپ انتقال داد و از آن به‌عنوانِ تنها ارگانِ صاحبِ صلاحیتی که برای داوری با انواعِ عوارضِ محفلی (از جمله رواج شایعات و اختلافاتِ شخصی نامربوط به امور سیاسی) که در گروه‌های کوچک تروتسکیستی نادر نبودند و همچنین برای تحقیق و رسیدگی به تخلفاتِ تشکیلاتی نام برد.
