شرکت صدها هزار تن در رژۀ جهانی علم

صدها هزار دانشمند و محقق و کارگر و جوان آماده‌اند که امروز در «رژۀ علم» شرکت کنند. گردهمایی اصلی در واشنگتن دی.سی خواهد بود، همراه با راهپیمایی‌ها و تظاهرات خواهر در بیش از ۶۰۰ نقطۀ جهان با حضورِ مردمِ دست‌کم ۱۳۰ کشور جهان از شش قاره. پیش‌بینی می‌شود که این بزرگ‌ترین تظاهرات حامی علم در جهان تا به اکنون باشد.

جرقۀ اولیۀ این راهپیمایی زمانی روشن شد که حکومت ترامپ پس از مراسم تحلیف او تمامی ارجاعات به تغییرات جوّی را از صورت‌جلسات وب‌سایت کاخ سفید پاک کرد. دانشمندان سراسر ایالات متحده این اقدام را نخستین شلیک توپخانۀ حملات گسترده‌تر به علم می‌دیدند که نهایتاً منجر به شکل‌گیری گروه فیسبوکی «رژۀ علم» و فراخوان به برگزاری تظاهرات در واشنگتن دی.سی شد. در واقع این گروه انعکاسی است از اعتراضاتی که پیش، پس و در طول ریاست جمهوری ترامپ علیه او صورت گرفته بوده‌اند.

رژۀ علم بازتاب حال‌وهوای ضدّ ترامپ در بین اکثر مردم امریکا و جهان است. این‌که گروه فیسبوکی مذکور توانسته است بیش از ۸۳۰ هزار عضو پیدا کند نشان می‌دهد که چه‌طور بسیاری از مردم، اعم از دانشمندان و غیردانشمندانِ چهارگوشۀ دنیا، به دنبال مجرایی برای اعتراض به حکومت ترامپ و سیاست‌های ارتجاعی‌اش هستند.

این واقعیت را به این طریق نیز می‌توان سنجید که عملاً همۀ سازمان‌های امریکاییِ متمایل به علم و چندین مؤسسۀ علمی بین‌المللی از جمله «انجمن امریکایی پیشبرد علم» و «انجمن سیاره‌ای» و «اتحادیۀ دانشمندان دغدغه‌مند» و «بولتن دانشمندان اتمی» عملاً این راهپیمایی را تأیید کرده‌اند. البته برخی آژانس‌های علمی رسمی حکومت‌های مختلف- نظیر «آژانس فضایی اروپا» (ESA) یا «ناسا»- از جملۀ استثنائات جالب‌توجه بوده‌اند. گرچه بی‌تردید افرادی در این سازمان‌ها هستند که از راهپیمایی‌ها حمایت و در آن‌ها شرکت کنند.

دکتر «مونا هانا آتیشا» و «بیل نایل» ملقب به «مردِ علم» و دکتر «لیدیا ویلا کوماروف» که همگی در سطوح مختلفی مشوق علم در حوزۀ سیاست بوده اند، سه سرپرست افتخاری این مراسم هستند. دکتر هانا آتیشا از کسانی بود که برای افشای مسمومیت شهر فلینت به دلیل سرب در لوله‌های آب مبارزه کرد. بیل نایل به کرّات علیه منکرین تغییرات جوّی سخنرانی کرده‌است و دکتر ویلا کوماروف پیشگام حوزۀ بیوتکنولوژی بوده‌است.

اما با این وجود و علی‌رغم ریشه‌های ضدّ ترامپ «رژۀ علم»، سازماندهان تقلای زیادی کرده‌اند تا از هرگونه بحث دربارۀ سیاست‌های ضدّعلمی مقامات مختلف حکمت ترامپ (از اسکات پروئِت، مدیر آژانس محافظت از محیط زیست گرفته تا ریک پری، وزیر انرژی تا خودِ ترامپ) جلوگیری کند. هیچ اشاره‌ای به سیاست‌هایی که نابودی محیط ‌زیست را روا می‌دارند، حملات به آموزش عمومی یا اشکال متعدد سانسور که دانشمندان امریکا و جهان اغلب با آن مواجه می‌شوند و خیلی کم‌تر به افزایش خطر جنگ هسته‌ای و مخاطراتی که متوجه حیات کرۀ زمین می‌کند نشده است.

این محدودیت‌ها به طور خلاصه خود را در این گفته نشان می‌دهند که حملات به علم «یک مسألۀ جناحی نیستند». هرچند در بیانیۀ مأموریت رژۀ علم به‌درستی خاطر نشان می‌شود که علم زیر آماج حملات هم جمهوری‌خواهان و هم دمکرات‌‎ها رفته است، اما ماهیتِ ذاتاً سیاسی این مسألۀ به طور کامل توضیح داده نمی‌شود.

این به‌ویژه زمانی چشم‌گیر می‌شود که به یاد بیاوریم دکتر مونا هانا آتیشا، رئیس برنامۀ دستیاری اطفال در «مرکز پژوهشی هِرلی» فلینت و نخستین کسی که از دو و سه برابر شدن سطح سرب در خون کودکان شهر فلینت از آوریل ۲۰۱۴ پرده برداشت، یکی از سه سرپرست افتخاری این مراسم است. دانش لازم برای تشخیص مسمومیت سرب و خاصه پیامدهای بالقوه مرگبارش برای کودکان، دهه‌هاست که وجود داشته.

برای ساکنین فلینت این موضوع به یک مسألۀ شدیداً سیاسی تبدیل شده است؛ خشم آنان از این بابت است که می‌دانند این مشکل برای مقامات شهری و ایالتی روشن بوده، اما از سوی دارنل اِرلی- رئیس مدیریت بحران- نادیده گرفته شده است، آن‌هم به این خاطر که از هزینۀ عملیاتی به منظور پرداخت بدهی‌های شهر به بانک‌های وال استریت کاسته شود. دکتر هانا آتیشا خود به اتهام قلب و تحریف داده‌ها مورد حملۀ مقامات شهری و ایالتی قرار گرفت، در حالی که ساکنین شهر با بیماری و مرگ دست و پنجه نرم می‌کردند.

نیروهایی که داده‌های ماجرای مسمومیت سرب شهر فلینت را زیر خاک کردند، میراث‌داران سیاسی همان‌هایی هستند که نزدیک به چهار دهه مخاطراتِ «زمستان هسته‌ای» را انکار کرده‌اند؛ همان‌هایی که سال ۱۹۲۵ در دادگاهِ اسکوپس به تئوری تکامل تاختند؛ حتی ریشه‌های آنان به مرتجعینی بازمی‌گردد که کوپرنیک را به دلیل طرح ایدۀ چرخش زمین به دور خورشید به محکمه کشاندند. در تمامی این موارد دانشمندان خطری برای منافع مادی و سیاسی محسوب می‌شدند و از این رو به‌شدت مورد حمله قرار گرفتند.

چالش پیشِ روی شرکت‌کنندگان در راهپیمایی امروز، نه صرفاً «جشن گرفتن علم»، که پیوند دادن حملات کنونی علیه علم به حملات گسترده‌تری است که سرمایه‌داری به تمامی جوانب مترقی جامعۀ مدرن داشته‌. در نظام اقتصادی و اجتماعی سرمایه‌داری، تمامی فعالیت‌های بشر تابع محرکی به نام سود می‌شود. دانشمندان و حامیان‌شان می‌بایست دفاع از علم را به مبارزۀ مترقی‌ترین نیروی اجتماعی جامعه، یعنی طبقۀ کارگر، در برابر نخبگان و ابرشرکت‌ها ارتباط دهند.

۲۲ آوریل ۲۰۱۷