سال ۲۰۱۶: بیش از ۵ هزار پناهجو در آب‌های مدیترانه غرق شدند
طبق داده‌های رسمی «آژانس پناهندگی سازمان ملل»، شمار مردمی که امسال در جریان فرار به اروپا از طریق آب‌های دریای مدیترانه غرق شده اند، به بیش از ۵ هزار رسیده است.
به گفتۀ «ویلیام اسپیندلر»، سخنگوی «آژانس پناهندگی سازمان ملل»، این رکوردِ تراژیک جدید «به این معنی است که امسال به طور متوسط روزانه ۱۴ تن در تلاش برای یافتن امنیت یا زندگی بهتر در اروپا، در مدیترانه جان باخته اند».
«سازمان بین المللی مهاجرت» تخمین می زند که رقم واقعی قربانیان به مراتب بالاتر از آمار سازمان ملل است، چرا که این دومی صرفاً تلفات رسماً به ثبت رسیده را پوشش می دهد. به ویژه دربارۀ مسیر دریایی افریقای شمالی به اسپانیا که هنور بخش زیادی از نقل و انتقال‌های آن ناشناخته است، داده‌های موثقی وجود ندارد.
«آژانس پناهندگی سازمان ملل» گزارش داد که ۳ هزار و ۷۷۷ پناهنده در سال ۲۰۱۵ و حدوداً ۳ هزار نفر در سال ۲۰۱۴ جان خود را در آب‌های دریای مدیترانه از دست دادند. این تلفات بهای سنگینی محسوب می شد برای برحذر داشتن سایر پناهندگان از جستجوی راه یافتن به اروپا.
شب ۲۲ دسامبر زمانی که دو قایق اندکی پیش از رسیدن به ساحل جزیرۀ سیسیل ایتالیا واژگون شدند، تعداد قربانیان از آستانۀ رسمی ۵ هزار نفر تجاوز کرد. گارد ساحلی ایتالیا توانست ۸۰ پناهنده را نجات دهد، درحالی که ۵۷ تن غرق شدند. قایق دیگری از نوعی «دینگی»، ۱۲۰ سرنشین داشت که ۴۰ تن از آنان نجات نیافتند.
مدیترانه مرگبارترین منطقه برای پناهجویان است. اگرچه تنها بخش ناچیزی از ۶۰ میلیون پناهندۀ جهان در جستجوی راه یافتن به اروپا هستند، اما دو سوم از ۷ هزار و ۴۰۰ مرگ در این جا رخ می دهد. به علاوه ۱ هزار و ۴۴۰ پناهنده هستند که در مسیرهای فرار به سوی اروپا کشته شده اند: در افریقای غربی، ساهارا، شاخ افریقا و خاورمیانه. در ترکیه بیش از ۱۰۰ پناهجو به ضرب شلیک پلیس‌های مرزی از پای درآمدند.
شمار مرگ‌ها علیرغم این واقعیت افزایش یافته که تعداد پناهجویان رسیده به اروپا به میزان تقریباً دو سوم کاهش پیدا کرده و از بیش از ۱ میلیون در سال ۲۰۱۵ به ۳۵۸ هزار در سال ۲۰۱۶ رسیده است. افزایش سریع تلفات نتیجۀ مستقیم بسته شدن مسیرهای اژه و بالکان از سوی اتحادیۀ اروپا است. بنابراین پناهجویان متواری وادار شدند از مسیرهای بسیار خطرناک ترِ مصر یا لیبی به سوی ایتالیا بروند.
در مورد فجایع بزرگ قایق‌های پناهجویی، نظیر ماه مه که بیش از ۱ هزار پناهنده ظرف تنها یک هفته غرق شدند، سیاستمداران اروپا اغلب ریاکارانه وعده می دهند که چنین تراژدی‌ای دیگر هرگز رخ نخواهد داد. در واقع به گفتۀ «کریستوفر هاین» از «شورای پناهندگان ایتالیا»، «تعداد مرگ و میرها به مراتب بیش تر صعود کرده است. از نظر سیاسی هیچ کاری، مطلقاً هیچ کاری، برای محدود ساختن این تراژدی صورت نگرفته».
ریاکاری موجود حدّ و مرزی نمی شناسد. در جریان نبرد حلب، سیاستمداران و رسانه‌ها ارتش‌های سوریه و روسیه را به جنایت علیه شهروندان غیرنظامی متهم کردند. اما همین سیاستمداران برای کمک به انتقال تقریباً ۸۰ هزار پناهنده از حلب به اروپا دست به سیاه و سفید هم نزده اند. در عوض اتحادیۀ اروپا همچنان به ایجاد موانع و گسترش تمهیداتی برای واگذاردن پناهندگان به تصمیم همسایگان اروپا ادامه داده است.
«فرانتکس»، آژانس محافظت مرزی، گسترش یافته است تا به گارد ساحلی و مرزی اروپا تبدیل شود و به طور چشم گیری از قدرت بیش تری برخوردار شده. ده‌ها کشتی جنگی در مدیترانه گشت می زنند. وظیفۀ آن‌ها نه نجات پناهجویان، که نابودی کشتی‌های حامل آن‌ها است.
بازداشتگاه هایی در یونان و ایتالیا به پا شده اند که «هات اسپات» نامیده می شوند. پناهندگان باید ماه‌ها در شرایط فاجعه بار آن جا بمانند و اغلب هیچ راهی برای درخواست پناهجویی ندارند. در ایتالیا ۱۲۰ هزار نفر در کمپ‌های به شدت مزدحم زندگی می کنند. در یونان قریب به ۶۰ هزار نفر هستند، اگرچه تعداد زیادی در زمستان و در شرایط بارش برف و دمای نزدیک به نقطۀ انجماد در چادرها باقی می مانند.
ماه مارس مرکل به توافق کثیفی با حکومت ترکیه دست یافت. در نتیجه ترکیه اقدام به کشیدن حصار و برپایی دیوار در مرز خود با سوریه کرد و مانع عبور و مرورها از مرز شد. از آن زمان تاکنون به گفتۀ سازمان‌های حقوق بشری سربازان ترکیه و پلیس‌های مرزی به ده‌ها پناهنده شلیک کرده اند، بسیاری مورد بدرفتاری قرار گرفته و به شکل وحشیانه‌ای دیپورت شده اند. با این وجود مرکل اخیراً با ریاکاری محض اعلام کرد که توافق با ترکیه همه روزه باعث نجات جان افراد شده بود.
اتحادیۀ اروپا تحت هدایت وزیر داخلۀ آلمان، «توما دو مزییر» (از حزب اتحاد دمکرات مسیحی)، پیمان‌های به اصطلاح «مشارکت مهاجرتی» را با حکومت‌های افریقایی نهایی کرده است. به رژیم‌های افریقا فشار آورده شده که در ازای پرداخت کمک‌های توسعه، پناهجویان اخراجی و بستن مرزها را بپذیرند.
در حالی که حکومت آلمان مدعی است «مشارکت مهاجرتی» مبارزه‌ای علیه ریشه‌های بحران است، هدف واقعی آنان جلوگیری قهری از پناهجویان متواری و اخراج دسته جمعی آنان به افریقا است. حزب حاکم آلمان (اتحاد سوسیال مسیحی) اخیراً ابتکار عمل دیگری را از «دو مزییر» وام گرفته و خواهان آن است که پناهجویان نجات یافته به افریقا بازگردانده شوند- هرچند که این نقض آشکار «کنوانسیون ژنو دربارۀ پناهجویان» است.
به گفتۀ حکومت آلمان قرار است توافقات مشابهی شامل استرداد پناهندگان با تونس و مصر امضا شوند، درست همان طور که با ترکیه چنین شد. قرار است پناهندگان در کمپ‌های شمال افریقا توقیف شوند، هرچند همه می دانند که رژیم‌های تونس و مصر حقوق بشر را پایمال می کنند و دلبخواهانه از پناهندگان سوء استفاده می کنند.
اتحادیۀ اروپا اغلب تقصیر مرگ و میرهای دریای مدیترانه را به گردن قاچاقچیان انسان می اندازد و ادعا می کند که این قاچاقچیان با وعده‌های دروغین پناهندگان را اغوا و سوار قایق‌های زهواردررفته می کنند. در واقع پناهندگان جویای امنیت راه دیگری ندارند جز اعتماد به قاچاقچیان، به خصوص که امکان پیوستن به اعضای خانواده هم نقداً در اروپا به شدت محدود شده است.
به علاوه مهاجرینِ بیش تر و بیش تری در تلاش برای فرار از لیبی هستند. «فلاویو دی جیاکومو» از «آژانس پناهندگی سازمان ملل» در رم، گفت که زمستان امسال میزان سفرهای دریایی بیش از حدّ معمول بوده است و «این روند مؤید این واقعیت است که شرایط لیبی دارد بیش از پیش برای مهاجرین خطرناک می شود».
«دی جیاکومو» گفت: «بسیاری از پناهندگان به ما گفته اند که وقتی کشورهای مبدأ خود را ترک می کردند نمی خواستند به اروپا بیایند. بسیاری از آن‌ها فقط می خواستند به لیبی بروند. اما آن جا فقط خشونت و بدرفتاری را تجربه کرده اند. در نتیجه تصمیم گرفتند از طریق دریایی به اروپا بیایند و به دست قاچاقچیان بی‌وجدانی بیفتند که وادارشان کردند سوار بر قایق‌های زهواردررفته به خارج بیایند. این مردم از مسیرهای غیرمعمول به اروپا می آیند، چون مسیرهای متعارف به اندازۀ کافی وجود ندارد».
اوضاع لیبی اساساً به خاطر ویرانی‌های ناشی از عملیات تغییر رژیم ناتو در سال ۲۰۱۱ که کشور را به کام هرج و مرج و آشوب کشاند، وخیم شده است. بنابراین قربانیان به شکل مضاعف قربانی قدرت‌های امپریالیست هستند. با جنگ‌های افغانستان و عراق و سوریه و لیبی و یمن، امریکا و متحدین اروپایی‌اش میلیون‌ها انسان را از زندگی بی‌بهره و وادار به فرار کرده اند. و در عین حال با بستن مرزها و نقض قوانین پناهجویی و برنامه‌های بازپس فرستادن اجباری گسترده، مانع فرار آنان از هرج و مرج شده اند.
۳۱ دسامبر ۲۰۱۶
