۱ درصدی ها، مالک ۵۱ درصد ثروت جهانی؛ ۱۰ درصدی ها، مالک ۸۹ درصد؛ و ۵۰ درصد پایینی، مالک تنها ۱ درصد!
۱ درصد بالایی صاحبان ثروت در جهان، ۵۱ درصد تمام ثروت دنیا را در اختیار دارند، در حالی که سهم نیمۀ پایینی بزرگسالان تنها ۱ درصد است. نه فقط این، که ۱۰ درصد بالایی بزرگسالان، مالک ۸۹ درصد ثروت جهان است! این‌ها جدیدترین ارقام گزارش سالیانۀ ثروت جهانی از سوی «مؤسسۀ کردیت سوئیس» برای سال ۲۰۱۶ هستند (۱). هر سال کردیت سوئیس این گزارش را به قلم پروفسور تونی شِراکس، جیمز دیویس و رودریگو لوبِراس که سابقاً برای سازمان ملل تهیه می کردند، ارائه می کند.
آخرین باری که یافته‌های کردیت سوئیس را مورد بحث قرار دادیم، بالاترین ۱ درصد، ۴۸ درصد ثروت جهانی را در اختیار داشت. بنابراین در یک سال و نیم گذشته، نابرابری بر حسب این شاخص مجدداً افزایش یافته است. سهم ۱ درصد و ۱۰ درصد بالایی از ثروت جهانی در فاصلۀ سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۷ کاهش یافت: به عنوان مثال، سهم صدک بالایی از ۵۰ به ۴۶ درصد رسید. با این حال این روند عمومی پس از بحران مالی وارونه شد و سهم بالایی‌ها به سطوحی بازگشته است که در آغاز قرن مشاهده می شد.
طبق محاسبات پژوهشگران کردیت سوئیس، این تغییرات اساساً بازتاب اهمیت نسبی دارایی‌های مالی در سبد مالی خانوار هستند که با افزایش ارزش آن از سال ۲۰۰۸، ثروت بسیاری از ثروتمندترین کشورها و افراد گوشه و کنار جهان بالا رفته است. اگرچه امسال سهم دارایی‌های مالی تنزل داشت، اما سهم گروه‌های بالایی صاحبان ثروت همچنان به حرکت صعودی خود ادامه داد. در کف هرم جهانی ثروت، نیمۀ پایینی بزرگسالان قرار دارد که روی هم رفته مالک کمتر از ۱ درصد کلّ ثروت هستند.
دلیل اصلی این نابرابری چشمگیر اینست که فقرای بسیاری (از نظر ثروت) در دنیا وجود دارند. همان طور که می بینید برای ورود به قلمرو ۱ درصد بالایی صاحبان ثروت، به مقدار چندان زیادی نیاز نیست. هر فرد پس از کسر بدهی‌ها تنها به ۳ هزار و ۶۵۰ دلار نیاز دارد تا در بین نیمۀ ثروتمند شهروندان جهان جای بگیرد. با این حال برای عضویت در ۱۰ درصد بالایی صاحبان ثروت دنیا، نزدیک به ۷۷ هزار دلار و برای تعلق به ۱ درصد بالایی به ۷۹۸ هزار دلار نیاز است. بنابراین اگر شما مالک خانه‌ای بدون وام رهنی در یکی از شهرهای اصلی شمالی ثروتمند باشید، جزئی از ۱ درصد بالایی هستید. در این حالت آیا احساس ثروتمند بودن می کنید؟ این خود نشان می دهد که اکثر قریب به اتفاق مردم جهان چه قدر فقیر هستند: بدون املاک، بدون پول نقد و قطعاً بدون سهام و اوراق قرضه!
پژوهش نشان می دهد که ۳.۵ میلیارد نفر- ۷۳ درصدِ تمام بزرگسالان دنیا- در سال ۲۰۱۶ ثروتی پایین تر از ۱۰ هزار دلار دارند. ۹۰۰ میلیون بزرگسال دیگر (۱۹ درصدِ جمعیت جهان) در بازۀ ۱۰ تا ۱۰۰ هزار دلار جای می گیرند. فقرای دنیا در هند و افریقا و ملل فقیرتر آسیایی متمرکز هستند، به طوری که ۷۳ درصد آن‌ها در پایین هرم صاحبان ثروت قرار دارند. اما در عین حال تعداد قابل توجهی از مردمی وجود دارند که بنا به استانداردهای امریکای شمالی، از نظر ثروت فقیر محسوب می شوند. ۹ درصد ساکنین امریکای شمالی، اکثراً با خالص ثروت منفی، در دو دهک پایین قرار دارند و ۳۴ درصدِ اروپایی‌ها در نیمۀ پایینی جهان. این افراد نه فقط ثروتی ندارند، که بدهکار هم هستند.
و اما وضع چه کسانی دارد بهتر می شود؟ قطعاً هندی‌ها نیستند. هند تنها ۳.۱ درصد از «طبقۀ متوسط» جهان را (با ثروت بین ۱۰ تا ۱۰۰ هزار دلار) تشکلیل می دهد و این سهم به زحمت تغییری کرده است. برعکس چین رقم عظیمی معادل ۳۳ درصد صاحبان ثروت متوسط را شکل می دهد، یعنی ده برابر هند؛ و این نسبت از سال ۲۰۰۰ دو برابر شده است. این رقم به شما می گوید که توسعۀ اقتصادی بی‌سابقۀ چین صدها میلیون نفر را از فقر خارج کرده است، حتی اگر نابرابری ثروت صعود کرده باشد.
به علاوه شمار میلیونرها که در سال ۲۰۰۸ کاهش داشت، بعد از بحران مالی بهبود سریعی را به نمایش گذاشت و در حال حاضر دو برابر رقم پیشین خود در سال ۲۰۰۰ است. اکنون ۳۲.۹ میلیونر در جهان وجود دارد، یعنی بزرگسالانی که بیش از ۱ میلیون دلار در قالب مایملک یا پس انداز پس از کسر بدهی در اختیار دارند. به علاوه تنها ۱۴ هزار نفر در کل دنیا وجود دارند که صاحب ثروتی بالاتر از ۵۰ میلیون دلار هستند؛ و اکنون بالغ بر ۲ هزار میلیاردر وجود دارند و این‌ها کسانی اند که عملاً مالک دنیا هستند.
با فرض عدم تغییر روند نابرابری ثروت در جهان، گمان می رود که ۹۴۵ میلیاردر ظرف پنج سال آینده ظاهر شوند و به این ترتیب تعداد کل میلیاردها را به تقریباً ۳ هزار نفر افزایش دهد. بیش از ۳۰۰ نفر از میلیاردرهای جدید از امریکای شمالی خواهند بود. پیش بینی می شود که چین بیش از مجموع کل اروپا میلیاردر اضافه کند. تعداد کل میلیاردهایی که چین خواهد افزود، بالای ۴۲۰ نفر خواهد بود.
کردیت سوئیس تخمین می زند که کلّ ثروت جهانی در حال حاضر ۳۳۴ تریلیون دلار یا تقریباً چهار برابر تولید ناخالص داخلی سالانۀ جهان باشد. در آغاز قرن حاضر، ابتدا افزایش تندی در ثروت جهانی وجود داشت، که سریع ترینِ آن در چین و هند و سایر اقتصادهای «نوظهور» بود. این کشورها ۲۵ درصد افزایش ثروت را شکل می دادند، هرچند در سال ۲۰۰۰ تنها ۱۲ درصدِ ثروت جهان را در اختیار داشتند.
ثروت جهانی در سال ۲۰۰۸ کاهش داشت، اما از آن زمان به بعد رفته رفته روندی صعودی را تجربه کرده است، اگرچه با آهنگی به مراتب پایین تر از پیش از بحران مالی. در واقع از سال ۲۰۱۰ به این سو، ثروت بر حسب دلار در همۀ مناطق به استثنای امریکای شمالی و آسیا‌اقیانوسیه و چین سقوط کرده است. ثروت سرانۀ بزرگسالان به زحمت رشد داشته و میانۀ ثروت از ۲۰۱۰، همه ساله کاهش داشته است. یک فرد بزرگسال متوسط در حال فقیرتر شدن است.
در ۱۲ ماه گذشته ثروت جهانی ۱.۴ درصد رشد کرده و به زحمت با رشد جمعیت هماهنگ بوده است. در نتیجه در سال ۲۰۱۶، متوسط ثروت هر فرد بزرگسال برای نخستین بار از سال ۲۰۰۸ در سطح تقریباً ۵۲ هزار و ۸۰۰ دلار ثابت باقی ماند. بنابراین جمعیت دنیا روی هم رفته در یک سال و نیم گذشته ثروتمندتر نشده، درحالی که نابرابری افزایش یافته است.
