گرمایش زمین با آهنگی بی سابقه

برایان داین / برگردان: آرام نوبختتحلیل «ناسا» از هسته ها و رسوبات یخی نشان می دهد که آهنگ فعلی گرمایش جهانی، رو به افزایش بوده و از هر مقطع دیگری طی هزارۀ گذشته سریع تر است. با در نظر داشتن روند کنونی، «بسیار نامحتمل» به نظر می رسد که متوسط دمای جهانی حداکثر ۲ درجۀ سلسیوس بالاتر از متوسط قرن ۱۹ باقی بماند.

یکی از دلایل شتاب گیری گرمایش جهانی آسیب دیدن کلّ سیستم از اصطلاحاً «بازخورد مثبت» است: به این معنی که مثلاً با وقوع گرمایش، یخ های قطب شمالی ذوب می شوند، در نتیجه نور خورشید و گرمای بیش تری جذب اقیانوس منجمد شمالی می شود، اما آب نسبت به یخ انعکاس کم تری دارد و این باز به معنی گرمایش بیش تر است و این فرایند بی وقفه ادامه پیدا می کند.

یکی دیگر از مکانیسم های احتمالی «بازخورد مثبت»، ذوب شدن پرمافروست (خاک منجمد در طول سال) در مناطقی مانند سیبری است. تخمین زده می شود که افزایش دمای جهانی به میزان ۱.۵ درجۀ سلسیوس در این منطقه می تواند ۱ تریلیون تُن گاز دی اکسید کربن و متان را ظرف چند سال به اتمسفر آزاد کند. درحالی که اگر قرار باشد فعالیت های صنعتی چنین حجمی از گازهای گلخانه ای را آزاد کنند، چندین دهه زمان خواهند برد.

«گَوین اشمیت»، سرپرست «مؤسسۀ پژوهش های فضایی گودارد» وابسته به ناسا و یکی از دانشمندان برجستۀ اقلیم شناسی، نوشت: «طی ۳۰ سال گذشته ما واقعاً به سوی یک قلمروی استثنایی حرکت کرده ایم که در ۱۰۰۰ سال گذشته بی سابقه بوده است. هیچ دوره ای نیست که بتوان روندی مشابه با قرن بیستم را از نظر گرایش {دماها} در آن مشاهده کرد».

می توان گرمایش جهانیِ چند دهۀ اخیر را با سال های اخیر مقایسه کرد. زمانی که نخستین علایم گرمایش جهانی در سال ۱۹۷۷ مشاهده شدند، پیش بینی می شد که متوسط دمای جهانی هر قرن ۲ درجۀ سلسیوس بالا خواهد رفت. اما طی پنج سال گذشته آهنگ گرمایش جهانی تقریباً پنج برابر این مقدار بوده است.

این آهنگ گرمایش به مراتب بالاتر از آن چیزی بوده است که در گذشتۀ زمین، یعنی خروج سیارۀ ما از عصرهای یخبندان، رخ داده است. در آن دوران، متوسط دما عموماً ۴ تا ۷ درجۀ سلسیوس در یک بازۀ ۵ هزار ساله افزایش می یافت. افزایش دمای جهانی در قرن گذشته ۱۰ برابر سریع تر از دورۀ اخیرترین خروج زمین از یک عصر یخبندان بوده است. داده های اخیر نشان می دهند که آهنگ گرمایش در قرن پیشِ رو دست­کم ۲۰ برابر این مقدار خواهد بود.

چنین تخمین هایی مطابق با داده های ماه به ماه دما از سوی ناسا و «ادارۀ ملی اقیانوس شناسی و مطالعات جوّی» امریکا هستند. هزاران سازمان هواشناسی سراسر جهان، ابزار و ادوات نصب شده در کشتی ها و بویه های شناور و ایستگاه های پژوهش قطب جنوب، همگی نشان می دهند که ژوئیۀ ۲۰۱۶ گرم ترین ماه در فهرست دماهای به ثبت رسیدۀ ۱۳۶ سال گذشته بوده است و همچنین دهمین ماه متوالی در فهرست دماهای بالای ماهانۀ ثبت شده (یعنی گرم ترین ژانویه، به دنبال گرم ترین فوریه و الی آخر). اولین آن ها اکتبر ۲۰۱۵ بود. اگر این روند ادامه یابد – که احتمالاً خواهد یافت- سال ۲۰۱۶ گرم ترین سالِ به ثبت رسیده خواهد بود.

برخی از این مقادیر، پیامد طولانی شدن غیرطبیعی یکی از چرخه های «ال نینیو»- گرمایش ادواری اقیانوس آرام که به مدت حداقل ۱۰۰ هزار سال رخ داده است- بوده اند. با این حال مدل های جوّی اخیرترین ال نینیو که ماه مه به پایان رسید، نشان می دهد که حتی بدون افزایش دما به این دلیل نیز سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ همچنان در زمرۀ گرم ترین سال های به ثبت رسیده خواهند بود.

متریک های دیگری هم هستند که نشان می دهند با تداوم روند کنونی دمای جهانی، زمین چگونه خواهد بود. پژوهش «بنیاد ملی علم» از سال ۲۰۱۲، نگاهی داشته است به عصر اخیر پلیوسِن- ۲.۷ تا ۳.۲ میلیون سال پیش- یعنی آخرین باری که سطوح دی اکسید کربن و دمای جهانی به همان اندازه ای بالا بودند که به زودی شاهد خواهیم بود. این کوششی بود برای درک حساسیت یخچال های طبیعی زمین نسبت به کوچک ترین تغییرات دمای جهانی.

این پژوهش نشان می داد که در طول این دوره، سطوح دریا در نتیجۀ ذوب شدن سرزمین های یخی در نواحی ای نظیر قطب جنوب، ۱۲ تا ۲۱ متر بالا رفتند. این بدان معنی است که وضعیت طبیعی زمین با سطوح امروزی دی اکسید کربن به گونه ای است که سطوح دریا احتمالاً ۲۱ متر بالاتر از آن چه اکنون هستند خواهند بود و ما در فرایندی از اکوسیستم به سر می بریم که به این وضعیت نزدیک می شود.

اما یکی از تفاوت های مهم، آهنگ تغییر دماها بین این دو دوره است. عصر پلیوسِن عصری بود که نیم میلیون سال به درازا کشید. برهۀ کنونی افزایش دمای جهانی و سطوح دی اکسید کربن، نیم قرن به طول انجامیده است و احتمال تغییرجهتِ به مراتب سریع تر و مهم تر اکوسیستم جهانی را بالاتر می برد.

اکثر این تغییرات بالقوه، بالقوه فاجعه بار هستند: اسیدی شدن اقیانوس که منجر به مرگ گستردۀ مرجان ها و پلانکتون ها به عنوان پایۀ زنجیرۀ غذایی زمین می شوند؛ فروریزش کامل جنگل های بارانی حاره ای؛ ریزش یک یخسار به اندازۀ گرینلند یا قطب جنوب به درون اقیانوس که منجر به بالارفتن تقریباً آنی سطوح دریاهای جهان به میزان دست کم پنج متر می شود و سیل یک سوم جمعیت جهان را می برد.

آبسنگ های مرجانی پیش تر دچار طولانی ترین انقراض به ثبت رسیدۀ جهانی شده اند. به طوری که این روند تاکنون ۲۸ ماه طول کشیده است و گمان نمی رود که تا حداقل ۲۰۱۷ به پایان برسد. تخمین زده می شود که در نتیجۀ این روند حداقل ۱۶ درصد آبسنگ های مرجانی از بین خواهند رفت.

اثرات کوتاه مدت تغییرات جوّی هم اکنون نیز احساس شده اند. خشکسالی های سال های ۱۹۸۲ و ۱۹۹۷، بسیار شدیدتر از حالتی بودند که تغییرات جوّی وجود نمی داشت. آب و هوای خشک و گرم سال های ۱۹۹۸، ۲۰۰۵ و ۲۰۰۷ تقریباً جنگل های بارانی آمازون را در مقیاس وسیع به آتش کشید. امسال گرمایش جهانی در وقوع سیل در امریکای جنوبی، سیل و رانش مرگبار زمین در اتیوپی، آتش سوزی جنگل های کانادا، خشکسالی در افریقا، تایلند و ونزوئلا و افزایش عمومی شدّت و ویرانگری گردبادهای حاره ای اقیانوس آرام و طوفان های آتلانیک نقش داشته است. این ها تنها نمونه هایی کوچک هستند از چالش های پیش روی سلامت و حتی بقای بشر که طی سال های گذشته رخ داده اند و همگی را می توان با گرمایش جهانی مرتبط دانست.

۳ سپتامبر ۲۰۱۶