از سقوط بشیر تا دوشنبۀ سیاه: درس‌های سازمان‌یابی و مبارزۀ طبقاتی در سودان
موقعیت انقلابی
آنچه در سودان جریان دارد، به معنی دقیق و مارکسیستی کلمه «انقلاب» نیست. چرا که انقلاب به معنی حضور طبقۀ کارگر در مرکز تحولات به واسطۀ ارگان‌های انقلابی و با هدف تسخیر قدرت سیاسی است. حال آنکه اکنون هرچند انزجار عمومی از رژیم بورژوایی شورای نظامی گذار و خواست سرنگونی آن بسیار بالا است، اما آگاهی و ارادۀ عمومی طبقۀ کارگر نه به سمت تسخیر قدرت سیاسی به دست خود و تغییر رادیکال بنیان‌های اقتصادی-اجتماعی، که معطوف به واگذاری قدرت به یک حکومت بورژوایی «غیرنظامی» و «دمکراتیکِ» دیگر است.
از طرف دیگر وضعیت کنونی سودان بسیار جلوتر از یک بحران سیاسی گذرا یا شورش‌های اعتراضی دفعتی است. پیدایش کمیته‌های محلات، کمیته‌های اعتصاب و کمیته‌های تحصن نشان‌دهندۀ یک موقعیت ویژۀ اجتماعی و سیاسی است. شکل‌گیری این کمیته‌ها و ارگان‌های سازماندهی، به آن معناست که قدرتی در تقابل با قدرت حاکم در حال پیدایش است. قدرتی در خیابان‌ها و کارخانه‌ها که دارد قدرت حاکم نظامی را به چالش می‌کشد. این در واقع همان قدرت دوگانه، منتها در شکل نطفه‌ای و آغازینِ آن است.
به همین دلیل موقعیت کنونی در سودان را می‌توان یک «موقعیت انقلابی» دانست. به قول لنین، «انقلاب بدون موقعیت انقلابی ناممکن است و به علاوه هر موقعیت انقلابی به انقلاب منجر نمی‌شود». اما یک موقعیت انقلابی به طور کلی چه ویژگی‌هایی دارد و چه زمانی شکل می‌گیرد:
«۱. زمانی که طبقۀ حاکم کما فی السابق قادر به حفظ حاکمیت خود نیست. زمانی که بحران به اشکال مختلف میان “طبقات بالا” ظاهر می‌شود. بحران در سیاست طبقۀ حاکم باعث ایجاد یک گسل می‌شود و این گسل مجرایی می‌شود برای فوران نارضایتی و خشم طبقات تحت ستم. برای آنکه انقلاب رخ دهد کافی نیست که طبقات پایین “نخواهند” همچون گذشته زندگی کنند، بلکه ضروری است که طبقات بالا “نتوانند” همچون گذشته به زندگی ادامه دهند.
- زمانی که زجر و نیاز طبقات تحت ستم حادتر از همیشه شده باشد.
- و در نتیجۀ علل فوق، زمانی که فعالیت توده‌ها دستخوش افزایش چشمگیر می‌شود. توده‌ای که پیشتر در “دورۀ صلح” بی هیچ شکایتی می‌گذاشت که چاپیده شود، اکنون در دوران طغیان به عمل مستقل تاریخی کشیده می‌شود…
مجموعۀ کلیۀ این تغییرات عینی است که موقعیت انقلابی خوانده می‌شود»[۱۳].
موقعیت کنونی سودان تمام این پیش‌شرط‌های عینی و بسی بیش از آن را به طور فشرده در خود دارد. در عوض آنچه غایب است، مهم‌ترین فاکتوری است که بتواند این موقعیت انقلابی را به انقلاب مبدل کند: حزب انقلابی.
در شرایطی که کمیته‌های محلات و کمیته‌های اعتصاب عملاً ایجاد شده‌اند، یک حزب انقلابی می‌توانست با دخالت‌های بابرنامه درون این کمیته‌ها کارگران را به اشغال و به دست گرفتن مدیریت کارخانه‌ها، بنادر، معادن و… ترغیب کند تا عملاً کمیته‌های اعتصاب به شوراهای محیط کار بدل شوند.
چه باید کرد؟ اعتصاب عمومی نامحدود، تشکیل شوراها و مسلح‌سازی فوری توده‌ها
دو ماه بعد از سقوط عمر البشیر معترضان بدون هیچ برنامۀ روشنی کف خیابان بودند. پنج ماه تحصن مداوم مقابل ستاد نیروهای مسلح نشان داد که این سبک تحصن خیابانی به تنهایی قادر به پایان حاکمیت نظامیان و حتی انتقال قدرت به یک حکومت به‌اصطلاح منتخب دموکراتیک در چهارچوب سرمایه‌داری هم نیست.
توده‌ها در «خارطوم» و «ام درمان» در مواجهه با سرکوب اخیر اقدام به سنگربندی خیابانی با ماشین‌های سوخته در آتش، آجر و درخت کردند و پل‌ها را بستند. اما این سنگرها در مقابل نیروهای تا دندان مسلح کافی نبوده و نیستند.
اعتصاب عمومی نمادین و دوروزۀ ۲۸ و ۲۹ مه، ژنرال‌ها را وحشت‌زده کرد اما آن‌ها را درهم نشکست و این نشان می‌دهد که چرا اعتصاب عمومی نمادین و محدودی که قصدش امتیازگیری از بالا بود، نه فقط به اهدافش نرسید که که خود را در مقابل ضدحمله و انتقام‌جویی حاکمیت و بازپس‌گیری دستاوردهای اعتصاب بی‌دفاع گذاشت و آسیب‌پذیر کرد.
اگر دُم ژنرال‌ها همین الآن چیده نشود، طی ماه‌های آتی موج گسترده‌تری از بازداشت و شکنجۀ فعالان و بازگشت احزاب و شبه‌نظامیان اسلامگرا را در پی خواهد داشت. اما چگونه؟
کمیته‌های اعتصاب و کمیته‌های محلات و انجمن متخصصان سودان، اتوریته‌ای به غایت بیشتر از حکومت دارند. همه چیز اکنون به پیوند این کمیته‌ها در سطح منطقه‌ای و کشوری، آغاز اعتصاب عمومی نامحدود و ایجاد میلیشیای مردمی برای محافظت از آنان (در برابر شبه‌نظامیان شورای گذار، نیروهای ضربت و جان‌جاوید و غیره) و جلب سربازان ناراضی رده‌پایین برای پیوستن به مردم و به شورش علیه افسران و فرماندهانشان بستگی دارد.
مقابلۀ مسلحانه الآن به یک ضرورت تبدیل شده است. چرا که هزاران سرباز نیروی ضربت (قوات الدعم السریع) به خارطوم آورده شده‌اند. اوباش نیروی ضربت عموماً از سنین نوجوانی از بین مجرمان و خلافکاران و اقشار عقب‌ماندۀ طوایف و ناآگاه‌ترین بخش‌های جامعه جذب و تربیت شده‌اند. نیروی ضربت یکی از نیروهای مزدور کلیدی آمریکا و بریتانیا در جنگ یمن است و بسیاری از سربازانش سابقاً در جنایات دارفور نقش داشته‌اند. به گفتۀ یکی از کارکنان ریزشی اطلاعات، قتل‌عام اخیر یک طرح برنامه‌ریزی شده از سوی همین نیروهای ضربت در هماهنگی با وزارت اطلاعات، پلیس، شبه‌نظامیان لباس شخصی موسوم به «نیروهای دفاع مردمی»[۱۴]، شبه‌نظامیان اسلامگرای شیخ عبدالحی یوسف و غیره بوده است. در مقابل این نیروی سازمان‌یافتۀ مسلح و با توجه به قتل‌عام اخیر، نمی‌توان با اعتصاب نمادین و «نافرمانی مدنی» و تظاهرات «مسالمت‌آمیز» دوام آورد. فرصت‌های زیادی تا به اینجای کار سوخت شده‌اند و در نتیجه اعتصاب عمومی باید به قیام مسلحانه پیوند بخورد.
در آخر با توجه به تصویر بالا شوراهای کارگری قاعدتاً می‌بایست قدم منطقی بعدی برای انقلابیون سودان باشند. شوراهای کارگری برآمده از دل کمیته‌های اعتصاب و کمیته‌های محله می‌توانند بنادر و راه آهن و شبکۀ مخابرات، خدمات عمومی و تولید و توزیع غذا و… را به زیر اتوریتۀ دموکراتیک جنبش انقلابی دربیاورند و این بخش‌ها را از دست دولت موجود بیرون بکشند و رژیم سودان را به چالش بگیرند و نیرویی برای تغییر انقلابی باشند.
گرایش بلشویک-لنینیست‌های ایران
۲۰ خرداد ۱۳۹۸
منابع:
https://www.marxist.com/powerful-general-strike-in-sudan-now-kick-out-the-junta.htm
https://www.marxist.com/sudan-the-counter-revolution-strikes.htm
http://www.socialistworld.net/index.php/international/africa/sudan/10204-cwi-supporter-in-sudan
https://www.wsws.org/en/articles/2019/04/29/suda-a29.html
https://www.wsws.org/en/articles/2019/06/04/suda-j04.html
https://www.wsws.org/en/articles/2019/06/06/suda-j06.html
https://www.aljazeera.com/news/2019/05/sudan-neighbourhoods-mobilised-al-bashir-190506182950504.html
https://www.alhurra.com/a/السودان-انقسام-داخل-الحریه-والتغییر-/۴۹۶۴۸۷.html
https://www.ida2at.com/freedom-change-declaration-4-leaders-sudanese-revolution/
https://www.sudaneseprofessionals.org/en/
[۱] . https://leninist.org/1398/01/28/مبارزه-طبقاتی-سودان-۲۰۱۹/
[۲] « شورای نظامی اکنون فقط یک پوستۀ توخالی است که حتی کنترل کاملی بر ارتش هم ندارد. اما این وضعیت تا ابد نمیتواند دوام بیاورد، ضدانقلاب مدام درحال ابتکارعمل است تا این ماشین نیمه‌جان سرمایه‌داری‌اش را احیا و ترمیم کند» – همان
[۳] . هم در اعتراض‌های بعد از کودتای سیسی در مصر اتحادیه‌های متخصصان (بالاخص پزشکان، خبرنگاران، وکلا و مهندسان) نقش پررنگی ایفا کردند و هم آخرین اعتصاب عمومی اردن به فراخوان اتحادیه‌های متخصصان روی داده بود که البته با همسویی طبقۀ کارگر اردن مواجه شد و به سرعت آن اعتصاب عمومی را تبدیل به خیزش عمومی سیاسی کرد.
[۴] https://www.sudaneseprofessionals.org/en/declaration-of-freedom-and-change/
[۵] . https://www.alhurra.com/a/السودان-انقسام-داخل-الحریه-والتغییر-/۴۹۶۴۸۷.html
[۶] . https://sudancp.com/index.php/بیانات/۳۴۷۴-الى-این-تقودنا-المفاوضات-مع-المجلس-العسکری
[۷] . https://www.liberationnews.org/massacre-in-sudan-revolutionaries-vow-to-fight-on-despite-deadly-repression/
[۸] https://www.sudaneseprofessionals.org/تجمع-المهنیین-بقطاع-الکهرباء-۲/
[۹] https://twitter.com/SudaneseTc
[۱۰] . لجان المقاومه السودانیه
[۱۱] https://www.aljazeera.com/news/2019/05/sudan-neighbourhoods-mobilised-al-bashir-190506182950504.html
[۱۲] https://www.facebook.com/SUDANESERESISTANCECOMMITTEES/
[۱۳] https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1915/csi/ii.htm
[۱۴] قوات الدفاع الشعبی، در واقع متشکل از نیروهای لباس‌شخصی اسلامگرای اخوان مسلمین در سودان است.