از سقوط بشیر تا دوشنبۀ سیاه: درس‌های سازمان‌یابی و مبارزۀ طبقاتی در سودان
نقشۀ سیاسی اپوزیسیون سودان
پس از خلع عمر البشیر تأکید کرده بودیم که برای نیروهای انقلابی مجال تردید و درنگ نیست. دوره‌ای که مردم در خیابان‌ها مانده‌اند و خواستار انتقال قدرت از شورای نظامی هستند کوتاه ولی به شدت تعیین‌کننده است[۲].
در این مدت دوماهه، جبهۀ بورژوایی موسوم به «ائتلاف برای آزادی و تغییر» درگیر مذاکره و چانه‌زنی با شورای نظامی بر سر تقسیم صندلی‌های قدرت بود و با دادن این وقت تنفس به نظامیان برای بازسازی خود عملاً دوشنبۀ گذشته توده‌های مردمی را به سلاخ‌خانه نظامیان فرستاد.
برای آنکه تصویر درستی از دینامیسم طبقاتی این جبهۀ ائتلافی داشته باشیم، مروری بر نیروهای تشکیل‌دهندۀ آن می‌کنیم.
این جبهۀ ائتلافی که از احزاب بورژوایی اسلامگرا و لیبرال گرفته تا اتحادیه‌های کارگری و حزب کمونیست و حتی گروهک‌های نظامی در مرزها را در بر می‌گیرد، متشکل از چهار ائتلاف زیرمجموعه است:
- انجمن متخصصان سودان (به‌عنوان کنفدراسیونی شامل اتحادیه‌ها و سندیکاهای معلمان، پزشکان، وکلا، خبرنگاران، دامپزشکان، استادان دانشگاه، مهندسان، حسابداران، داروسازان، متخصصان آزمایشگاهی و…)
- ائتلاف حزبی «نیروهای اجماع میهنی»: شامل حزب اسلامگرای اُمت، حزب «جنبش آزادیبخش مردمی سودان» (شاخۀ شمالی منشعب از گروهک نظامی موسوم به «ارتش آزادیبخش مردمی سودان»)، حزب اخوانی «کنگرۀ مردمی سودان» (منشعب از حزب کنگرۀ ملی سودان به ریاست عمر البشیر) و نهایتاً حزب کمونیست سودان (استالینیست).
- ائتلاف «ندای سودان»: متشکل از برخی گروهک‌های نظامی سابقاً فعال در دارفور.
- ائتلاف نیروهای موسوم به «اتحادیه‌ای»: عمدتاً شامل احزاب سابقاً سوسیال‌دمکرات با پیشینۀ همکاری با عمر البشیر.
از میان چهار گروه ائتلافی بالا، تنها گروه اول یعنی انجمن متخصصان سودان است که هم اعتبار مردمی دارد و هم قدرت بسیج بالا. اغلبِ بخش‌های طبقۀ کارگر سودان با فراخوان‌های این انجمن همگرایی عملی دارند و در اغلب موارد به آن پاسخ مثبت می‌دهند. اینکه چرا انجمن متخصصان قادر به کسب چنین جایگاهی شده است، می‌توان به این موضوع نسبت داد که در سودان تشکل‌یابی برای کارگران یدی با سرکوب بیشتری نسبت به کارگران فکری، کارگران «یقه سفید» و متخصصان و حتی خویش‌فرمایان رخ می‌دهد. به همین خاطر این اقشار آزادی بیشتر و سابقۀ تشکل‌یابی منسجم‌تری دارند. این موضوعی است که کمابیش در مصر و اردن هم صادق است[۳].
فراخوان‌های انجمن متخصصان، هم پاسخ مثبتی در بین بخش‌های صنعتی طبقۀ کارگر می‌گیرد و هم بین توده‌های معترض حاضر در خیابان. از این حیث این انجمن تأثیر مهمی در صدور فراخوان‌ها و جهتدهی به افکار عمومی داشته‌است و اساساً وزنۀ اصلی«ائتلاف آزادی و تغییر» محسوب می‌شود. اعتصاب عمومی موفقیت‌آمیز اخیر سودان، به فراخوان این انجمن بود که جلوتر به آن خواهیم رسید. اما رهبران این انجمن هیچ برنامۀ سیاسی روشنی برای تسخیر قدرت ندارند و مدام در نوسانند.
در واقع از زمان عزل عمر البشیر، هم انجمن متخصصان و هم ائتلاف بزرگتر «آزادی و تغییر» هیچ آلترناتیوی ارائه نکردند جز مذاکره با شورای نظامی گذار، یعنی مذاکره با همان عناصر و قصاب‌های رژیم سابق عمر البشیر. هدفِ این مذاکرات صراحتاً سازش و تقسیم قدرت با نیروهای نظامی بوده و نه هدایت توده‌های کارگر به سمت تسخیر قدرت.
در واقع ائتلاف «آزادی و تغییر» یک جبهۀ خلقی است و منشور سیاسی آن فراتر از یک برنامۀ رفرمیستی بورژوایی نمی‌رود[۴]. هدف این ائتلاف از ابتدا تشکیل دولتی با مشارکت نیروهای به‌اصطلاح مدنی و نظامی بوده، به همین دلیل در این دوماهۀ بعد از عزل عمر البشیر سر خود را به چانه‌زنی پشت درهای بسته برای تقسیم صندلی قدرت با ارتش گرم کرد.
مطالبۀ این ائتلاف در جریان مذاکره آن بوده که در شورای عالی گذار ۸ شخصیت مدنی و ۳ نظامی حضور داشته باشند، در صورتی که ارتش خواهان حضور ۷ چهرۀ نظامی و ۴ چهرۀ مدنی بوده است. این ائتلاف در جریان مذاکراتش حتی تا سر حد حضور ۶ شخصیت مدنی در برابر ۵ شخصیت نظامی کوتاه آمده بود. وقتی مذاکرات به جای باریک می‌کشد، «ائتلاف آزادی و تغییر» و در مرکز آن «انجمن متخصصان»، فراخوانی به اعتصاب عمومی ۲ روزه‌ای در اواخر ماه مه با هدف فشار از پایین بر ارتش می‌دهند.
در زمان فراخوان به اعتصاب عمومی، صدای اعتراض حزب اسلامگرای «امت» از درون ائتلاف به نفع ارتش بلند می‌شود. این حزب رسماً نقاب برمی‌دارد و چهرۀ واقعی‌اش را به‌عنوان یک اپوزیسیون محافظه‌کار و ضدانقلابی و وفادار به رژیم قدیم آشکار می‌کند. تا سرحد آنکه رئیس حزب امت در آن ایام رسماً اعلام کرد که «اعتصاب عمومی باعث تقویت ضدانقلاب می‌شود»[۵].
ادامه در صفحۀ بعد